Możesz wygrać wyścig z meningokokami
Co to są meningokoki?
Meningokoki to potoczna nazwa bakterii o łacińskiej nazwie Neisseria meningitidis, po polsku dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych1.
Te groźne drobnoustroje wywołują inwazyjną chorobę meningokokową w skrócie IChM), która najczęściej przebiega pod postacią:
- sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych (60% przypadków zachorowań),
- samej sepsy (ok. 25%),
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ok. 20%)2.
Znanych jest 12 typów meningokoków (nazywanych przez specjalistów „serogrupami”). Przy czym za większość zakażeń na świecie (ok. 95%) odpowiada pięć z nich: A, B, C, W, Y1.
W Polsce najwięcej przypadków choroby wywołują meningokoki typu B – dotyczy to całego społeczeństwa (66% zachorowań), jak i najmłodszych (75% u dzieci w 1. roku życia – według danych z 2019 r.)3.
Meningokoki typu B atakują najczęściej
Odsetki przypadków IChM wywołanych
przez różne typy meningokoków
(dane z 2019 roku dla dzieci do 5. roku życia) 3*
NO – typu meningokoka nie udało się określić
* Dane: Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki
Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego.
Jak można się zakazić?
Meningokoki osiedlają się w błonie śluzowej gardła i nosa ludzi, dlatego można się nimi zakazić wyłącznie od drugiego człowieka – zarówno od osoby chorej, jak i bezobjawowego nosiciela - co zdarza się najczęściej2.
Nosiciel z reguły nie ma żadnych objawów choroby, dlatego ani on, ani jego otoczenie nie wie, że może zakażać2.
Szacuje się, że ok. 10 proc. społeczeństwa jest nosicielami meningokoków4, a w zamkniętych środowiskach, np. w żłobkach czy przedszkolach, nawet do 80 proc. osób5. Przenoszeniu się zakażenia między dziećmi w placówkach opiekuńczych sprzyja ich charakter – długie przebywanie w pomieszczeniu o dużym zagęszczeniu i bliski kontakt pomiędzy maluchami.
Meningokokami można się zakazić drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni6, np. poprzez:
Nosicieli meningokoków w społeczeństwie jest stosunkowo dużo, podczas gdy zachorowań względnie niewiele (ok. 200 przypadków IChM w Polsce co roku). Dzieje się tak dlatego, że rozwój choroby zależy od kilku czynników7. Po pierwsze – od zjadliwości szczepu – niektóre są łagodniejsze, inne – nie. Po drugie, od tego, jak silny jest organizm osoby zakażonej, zwłaszcza jej układ odpornościowy8.
KTO JEST NAJBARDZIEJ NARAŻONY?
Inwazyjna choroba meningokokowa może dotknąć każdego, bez względu na wiek. Jednak najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, przy czym szczyt zachorowań przypada w 1. roku życia3.
Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową według wieku, 2019
Wykres na podstawie danych KOROUN dostępnych na stronie: http://koroun.nil.gov.pl/wp-content/uploads/2020/06/Inwazyjna-choroba-meningokokowa-IChM-w-Polsce-w-2019-roku.pdf (dostęp luty 2021)
Ryzyko choroby u najmłodszych dzieci wynika z niedojrzałości ich układu odpornościowego. Organizm niemowląt nie potrafi wytworzyć przeciwciał przeciwko wielocukrowej otoczce, którą posiadają meningokoki. Z tego samego powodu przechorowanie IChM przez małe dzieci nie daje odporności, czyli nie chroni przed kolejnym zachorowaniem8.
Inne czynniki sprzyjające zachorowaniu (oprócz wieku), to:
Jakie są objawy zakażenia
meningokokami?
Pierwsze objawy inwazyjnej choroby meningokokowej mogą przypominać przeziębienie i grypę, dlatego początkowo trudno ją rozpoznać9.
Postawienie diagnozy dodatkowo komplikuje fakt, że objawy mogą różnić się w zależności od wieku chorego i nie zawsze występują w określonej kolejności, a część z nich może się w ogóle nie pojawić6.
Tymczasem choroba rozwija się błyskawicznie, jest nieprzewidywalna i w ciągu 24 GODZIN może zakończyć się śmiercią10.
Dlatego w przypadku infekcji przypominającej przeziębienie należy uważnie obserwować dziecko, zwłaszcza pod kątem tego, czy nie pogarsza się ogólny stan jego zdrowia11.
Poznaj możliwe objawy IChM w zależności od wieku
Charakterystycznym, ale nie zawsze obecnym objawem choroby jest wysypka wybroczynowa. Ma ona postać małych, czerwonych punkcików o rozmiarze 1-2 mm (łebka od szpilki), które nie bledną pod wpływem nacisku (można to sprawdzić z pomocą tzw. testu szklanki) i z czasem zlewają się w większe plamy6.
Wysypka może wystąpić w każdym miejscu na ciele, np. za uchem, między palcami, a u chłopców na mosznie. Jej pojawienie się jest sygnałem alarmowym, oznaczającym, że bakterie są we krwi i doszło do uszkodzeń naczyń krwionośnych2.
Jak wykonać test szklanki?
Przyciśnij szklankę do skóry z wysypką i sprawdź, czy plamki znikną.
Wysypka zniknęła pod naciskiem szklanki.
Prawdopodobnie nie doszło do zakażenia meningokokami.
Wysypka wybroczynowa nie blednie pod naciskiem szklanki.
Chory powinien w trybie pilnym trafić do lekarza!8
Jakie mogą być skutki ichm?
Inwazyjna choroba meningokokowa jest jednym z najcięższych zakażeń bakteryjnych, jakie może spotkać człowieka poza szpitalem13. Wynika to z faktu, że ma najszybszy przebieg i największą śmiertelność11.
nie udaje się uratować nawet 1 na 6 chorych3.
Zbyt późna diagnoza i leczenie zwiększa śmiertelność12.
Nawet 1 na 5 osób, które przeżyją chorobę, zostaje trwale okaleczona10.
Najczęstsze konsekwencje to:
- powikłania dotyczące narządów, np. ubytki skóry wymagające przeszczepów, amputacje palców/kończyn, niewydolność nerek,
- powikłania neurologiczne, np. głuchota, padaczka, niedowład,
- powikłania psychiczne, np. trudności w nauce, zaburzenia koncentracji, opóźniony rozwój intelektualny2
Jak można się chronić?
Ryzyko zakażenia meningokokami można zmniejszyć przestrzegając higienicznych nawyków, np:
Warto też unikać czynników ryzyka (patrz w Kto jest najbardziej narażony).
Jednak najskuteczniejszą metodą zapobiegania zachorowaniom wywołanym przez meningokoki są szczepienia ochronne13. Potwierdzają to zarówno badania naukowe, jak i codzienna praktyka.
Co ważne, jest to również forma profilaktyki o znanym i akceptowalnym profilu bezpieczeństwa. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane po zastosowaniu szczepień przeciwko meningokokom to tzw. odczyny miejscowe (zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wstrzyknięcia) oraz łagodne reakcje ogólne (rozdrażnienie, senność, gorączka, ból mięśni, brak apetytu). Objawy te mogą pojawić się w ciągu kilku pierwszych dni po podaniu zastrzyku i najczęściej ustępują bez konsekwencji dla zdrowia osoby szczepionej19.
Zdaniem ekspertów, z uwagi na sytuację epidemiologiczną w Polsce (za zdecydowaną większość zakażeń odpowiadają meningokoki typu B3), niemowlę lub małe dziecko mieszkające w naszym kraju powinno być w pierwszej kolejności szczepione przeciwko meningokokom typu B15. To szczepienie można rozpocząć już od ukończenia 2. miesiąca życia, ale warto je wykonać w każdym wieku, ponieważ na IChM można zachorować przez całe życie16.
Sprawdź, czy możesz zaszczepić swoje dziecko przeciwko meningokokom typu B
TAK
Możesz zaszczepić dziecko przeciwko meningokokom typu B.
Zapytaj lekarza o to szczepienie.
NIE
Jest za wcześnie na szczepienie przeciwko meningokokom typu B.
Możesz zaszczepić dziecko po ukończeniu 2. miesiąca życia.
Zapytaj lekarza o szczepienie przeciwko meningokokom typu B.