Meningokoki to potoczna nazwa bakterii o łacińskiej nazwie Neisseria meningitidis, po polsku zwanych dwoinką zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych1. Znanych jest 12 typów (serogrup) meningokoków. Za większość zakażeń na świecie (ok. 95%) odpowiada pięć z nich: A, B, C, W, Y2. W Polsce najwięcej zachorowań wywołują meningokoki typu B, a w dalszej kolejności typu C i W3.
Dystrybucja serogrup wśród meningokoków odpowiedzialnych za IChM, 2022
Meningokoki osiedlają się w błonie śluzowej gardła i nosa ludzi, dlatego można się
nimi zakazić wyłącznie od drugiego człowieka – zarówno od osoby chorej, jak i bezobjawowego
nosiciela - co zdarza się najczęściej2. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i przez
kontakt bezpośredni, np. poprzez: kaszel, czy picie z jednej butelki4.
Szacuje się, że ok. 10 proc. społeczeństwa jest nosicielami meningokoków6.
jest w zamkniętych środowiskach, np. w żłobkach czy przedszkolach.
Przenoszeniu się zakażenia między dziećmi w placówkach opiekuńczych sprzyja ich charakter – długie przebywanie w pomieszczeniu o dużym zagęszczeniu i bliski kontakt pomiędzy maluchami7.
Najczęstszą postacią zakażenia wywołanego przez meningokoki jest inwazyjna choroba meningokokowa, w skrócie (IChM)8, która
zawsze stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia9.
Zwykle przebiega jako:
- sepsa z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych (60% przypadków zachorowań),
- sama sepsa (ok. 25%),
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ok. 20%)2.
Bardzo rzadko meningokoki są przyczyną zakażeń o łagodniejszym przebiegu, takich jak: zapalenie płuc, czy zapalenie gardła8.
Inwazyjna choroba meningokokowa może dotknąć każdego, bez względu na wiek. Jednak
najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, przy czym szczyt zachorowań przypada w 1. roku życia3.
Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową w grupach wiekowych, Polska, 2022
wszystkich przypadków to zachorowania wśród dzieci w 1. roku życia.
wszystkich przypadków do5. roku życia.
Źródło: Skoczyńska A, Wróbel-Pawelczyk I, Gołębiewska A, Kiedrowska M, Ronkiewicz P, Błaszczyk K, Kuch A, Hryniewicz W. Inwazyjna choroba meningokokowa w Polsce w 2022 roku(dane KOROUN), 2023
Ryzyko choroby u najmłodszych dzieci wynika z niedojrzałości ich układu odpornościowego. Organizm niemowląt nie potrafi wytworzyć przeciwciał przeciwko wielocukrowej otoczce, którą posiadają meningokoki11.
Leczenie inwazyjnej choroby meningokokowej zawsze wiąże się z hospitalizacją i często jest prowadzone
na oddziale intensywnej terapii10. Choroba ta jest bowiem jednym z najcięższych zakażeń bakteryjnych, jakie
mogą spotkać człowieka poza szpitalem12. Wynika to z tego, że ma bardzo szybki przebieg i bardzo wysoką śmiertelność13.
Zakażenie meningokokami wpływa również na otoczenie chorego. Bezpośrednio po diagnozie rodzina i inne osoby mające kontakt z pacjentem otrzymują chemioprofilaktykę w postaci antybiotyku7.
Ryzyko zakażenia meningokokami można zmniejszyć przestrzegając zasad higieny, np. nie dzieląc się posiłkiem, czy napojem (picie z tej samej butelki), nie używając
tych samych sztućców, nie oblizując dziecięcego smoczka, łyżeczki (dotyczy zwłaszcza rodziców i opiekunów małych dzieci)4. Warto również unikać
czynników sprzyjających zachorowaniu, takich jak m.in. narażenie na dym tytoniowy, zanieczyszczone powietrze, czy długie przebywanie w zamkniętych i zatłoczonych
środowiskach (np. żłobkach, przedszkolach)4.
Jednak zgodnie z rekomendacjami ekspertów szczepienia są najlepszym sposobem ochrony przed zakażeniami inwazyjnymi wywołanymi przez meningokoki9.
